Start
Omhoog
Edmond Jabes1

Edmond Jabès: 

Edmond Jabès: from The book of margins

Louis-René des Forêts or  The Unease of the Question 

" And now I expect you to ask me the question that burns your lips." 

Which question is this? Perhaps the most obvious, raised in each of Louis-René des Forêts's books. Question without answer because it is difficult to pose, can only be posed in terms of an already rejected answer, does not search for a solution, knowing beforehand that there is none.  - 

But first we must ask who is speaking where everything speaks, where truth is a verbal explosion of the unstoppable desire of words in love with their vertigo; as if it were more urgent to say that we do not, ever, say anything, than to zero in on this nothing.  

Yet the stakes are greater. 

Just as our insane need to overstep moves us to open freely to existence, to take on all of it, it is a matter, somehow, of yielding to the continuous displacement of words across time and space, in order to die, not of each one, but of a death so anonymous that it fuses with the void: the very void that makes all reading possible. 

 Borne along by a "demented memory" that upsets all recollection, the word remembers only its intrepid forays into the unknown and its inevitable failures of a weak word, always at the mercy of its painful muteness. For it must, at all cost, leave the silence that oppresses and risks stifling it. 

Extravagant attempt to survive itself by rising up against all that annuls it, aware that it can succeed only by in turn anulling itself from within. 

This annulment is perhaps what allows it to speak simply as a word; and its voluntary death is perhaps what assures its pure becoming. 

But what is a word without the silence out of which it emerges? -- We must bury the grain to have it bear fruit. Once it has blossomed, the days of its death are numbered.

This is why silence aims only to accompany the word to its fulfillment: silence sacrificed to a word that in turn gratifies it with a similar sacrifice, pays its debt with the same desperate gesture-as if only death co uld answer to death. 

"In talking always, and always overbearingly, we glide toward the worst frivolity." 1 

Does gravity likewise pass through the frivolous-or what is taken for frivolous? 

"So we avidly search for our secret truth, only to have appearance teach us who we are?"2 

 There we have the key word; but what is truth, here? It is rather a matter of an ineluctable glide toward a truth ever farther in the distance. Can it be that our actual participation in this movement toward it, however long it may take, is our best chance for reaching it? 

". ..how familiar a truth that slips, and in slipping pulls us down as well."3 

So truth would lie neither at the threshold-where it does not yet know it might be truth-nor at the goal-where it discovers that it no longer is ."The false certainly contaminated what was true, but the whole took on the color of truth." 4 

Truth cannot claim to be true in general: it can only propose a truth, its own. Around this proposition, words spin madly, like insects drawn by a lamp. Everything is touched off in childhood (this vague, undefinable age so much both ahead of and lagging behind its verbal journey, where words speak first of all for themselves, do not speak, are spoken for their own ears alone, lock themselves in their walls, drink their own spittle-as the grown-up "Bavard" will later), and will continue to be touched off by the wonder and bitter disappointment of our first words.  

So the essential goal is not to convince. What counts is being able to maintain or even widen the field of words in order to allow them to be forever reborn in their daring. "And if I no longer talked to you? If I refused to listen? "If I no longer saw you?" 5 

Then there would, no doubt, be nothing but an impenetrable absence of universe, a mirror shattered with absence. 

 "Each deceiving the other and self-deceived."6 

But is it really a matter of deception? The "visible field" hides a much larger field of darkness. Moreover, if the initial aim was to establish a privileged shelter for words-the book?-how could the narrator-the writer-know that this coveted place was and would always be an abyss of silence? "And more absent for the lack of even a trace of me."7 

A man who still says "I," but only to state his absence, stands aside for the benefit of a word carried to term, that is, to its ultimate and fatal alienation. 

On either side of this word, there crowd in all the words provisionally in circulation. But they never touch it, though they challenge its self-sufficiency and poverty, though they reject the question in favor of a question engendered by this word, but suddenly without interest and automatically ruled out. 

It is after all possibilities of communication have been exhausted, when the narrator finds himself at this stage of uncommunicability, that he suddenly has a premonitory vision of what no word could express,"8 so unbridgeable now the gap between word and thing. 

 At this extreme point of unlikeness, the mirror reveals only the fleeting image it has caught, image of an image tossed back and forth between the protagonists of a drama-a comedy?- scrupulously performed. 

 Is the "appearance that would teach us who we are" perhaps only the remembered reflection of a face we are not sure was ever ours, though it claims to be?  Silence is in possession of all the words that, by and by, will break it. Is a word then only a shard we perceive? 

 But what does all this mean? Is it not the main function of speech-of words-to express us? Do we not speak, do we not write, in order to know ourselves?  Appearance, only the other can catch hold of. Then who is this other through whom we could learn who we are? Is he still, in the infinite of the mirror, we ourselves? But perhaps the person who speaks or writes is simply an intermediary  between word and word, between vocable and vocable, between the image returned by the mirror and his own which he has lost. 

But "is it, finally, a question of him? "Is it he who is in question?"9 

 It will never be a question of him because he is sheltered from all questions. He will never be in question because he is, precisely, unequal to asking himself any question. He can only ask it of others, and no sooner done than it no longer concerns him, but the person whose appearance he has assumed. ..ask it of others, that is, finally, of the silence that is broken only to re-form out of its innumerable shards. In the beginning, the white page hides the mirror. Perhaps writing means but working slow I y to unveil it. Could this progressive unveiling be its sole object? 

Again, an awkward question. To impose an answer would mean a priori to stifle even the smallest impulse to approach oneself directly, in favor of the docile, neutral attitude to which language bids us. As if we had to stand outside language in order to be part of it, to be nothing but language in search of its own constantly deferred truth. 

There is always a word to betray the unsayable. Through this betrayal, writing paradoxically regains its dignity.  So what is this "premonitory vision of what no word could express?" Perhaps, simply, a vision of the mirror turned toward the void, toward death, which no more image, no more word, will trouble. Vision of a strange world behind the glass, which escapes the eye, but can be glimpsed-a surprised, transparent reality-in the test and silence of bold thinking as it is engulfed by the sovereign intolerance of the unthought.  

Words can only evolve in time. Nothingness is perhaps just a silence that has exhausted all its resources, a silence at the edge of silence, mute, blind, rigid in its space, burned out. Writing, at this distance, would mean to rekindle, for a moment, the silence. 

Edmond Jabès - from The book of margins: The Unconditional, II

(Maurice Blanchot)  

 A reflection at its peak, so unconditional that the words, relieved of the weight of their condition, regain a primal state of freedom.  

Does the human condition disturb the unconditionality of God, as the limits of time disturb eternity, or the continues of space, the infinite? 

God being divine unconditionally-a stranger to Himself precisely for being unaffected by His thoughts, unmarked by His acts-His attributes: eternal, infinite, just, good, wise, must escape all condition. But what is Perfection, Justice, Goodness, or Wisdom if it remains untested, outside the time of trials ?  

What is eternity without time; the infinite, without limits? They can only be the ABSENCE they abut: absence that remains unconditionally absence, the inconceivable unconditional, absolute oblivion, oblivion that has forgotten and win plunge yet deeper into forgetting, death within death.  But what is death without the life it conditions, and vice versa? What is God without man, who limits Him by unlimiting himself? 

Man's excess is an exemplary measuring of God.  Hence God's being beyond conditions depends on this first and ultimate evidence, the very condition of His freedom from them: not to be. This is the unconditionality we come up against every time we espouse our condition or lack of it

 To be or not to be is the stake of a permanent conflict between condition and uncondition, presence and absence, and, further, between an absence conditioned by presence and unconditional absence that escapes all presence. 

At which point of our presence do we become absent? At which point of our absence do we know we are present? Does unconditionality come before or after conditions; absence before or after presence? In other words, must we, in order to be present or absent, already have been absent or present? If there is to be absence, there must have been a previous presence. But can there be presence without, at a given moment, there having been absence? In the first case, thought would come before the unthought; conditions, before the unconditional; limits, before the infinite; God, before and after God. 

Then thought would have created God, Whom it created as the unthought. This unthought would have creative force. It would lord it over thinking, would open thought onto itself and immolate it in its daring. 

But if limit and thought come first, bow can we imagine a limit without horizons,  thought with only its own thoughts to think? For this, we would have to conceive of a desolate universe, a transparent world. And if, by a miracle, we were to succeed, how could we help asking: what could limits be to transparency, what could thoughts be to the void, unless perhaps intimate torment and despair? 

Is there such a thing as the condition (or lack of it) of being a stranger? Could it be that strangeness is unconditional, and its measure, the very divide that rejects it and that thought sets up? 

From one end of death to the other, I am tempted to write. "Your letter does not interrupt the silence." 

In other words, speech (which means presence, condition) cannot hope to move silence (which is unconditional); unconditional retreat of the word. And what if the word itself were silence? And what if silence were but fulfilment of an extreme word; as the invisible might well be the last stage of the risible ? God dies into God. 

(The unconditional is not opposed to the neutral. It is its radical essence, condition of unconditionality, and unconditionality of all condition. It is the perfect condition of neutrality at the heart of unconditionality or of condition, of full life, of absolute place: it occupies the place that death occupies in life.)

E. Jabés  - de voorbepaalde weg

De waarheid laat zich vertellen. 

Zij is de geschiedenis van een leven. Ieder zijn eigen waarheid, zijn eigen niet gepubliceerde vertelling.  Men kan van alles uitvinden behalve de stilte, zij vindt ons uit.  Je denkt alles te zien. Je ziet niets. Sta stil bij een enkel ding. Het oog zal begrijpen. Maar wat is een enkel ding als het niets voorstelt? Niet het onuitsprekelijke uit zich hier; maar het uitspreekbare van een niet uit te drukken geheel. 

Hoe vaak, terwijl wij onze gesprekken de vrije loop lieten, leek het ons plotseling toe, wij, die vol vertrouwen en respect waren, alsof wij kiezelstenen uitwisselden? Steen is het met leegte verzwaarde woord. De dood verhardt het wezen en de dingen Noemen (nommer) dat is personificeren; benoemen (dénommer), dat is reeds ontpersonificeren. 

Onderscheid tussen het ik en de hij, tussen een waterweg en de melkweg. De immigrant, de verbande blijft de ontvallen naam van de benoeming; niet de ontkenning van de naam, maar de naam van deze ontkenning. Alle overgangen en alle hemels. Wie kan de eeuwigheid, het oneindige benoemen? geen teken voor het onvatbare. 

In het begin was de utopie. 

En de utopie was een beeld.  I

n het begin was het niets. 

En het niets was stilte. I

n het begin was de stilte. 

En de stilte was vergeten. 

O woestijn! 

De waarheid was drogbeeld van het ware; het universum gedroomde droom van een werkelijke wereld. 

Schrijven is misschien niets anders als de irrealiteit van het woord met de realiteit

God noemt. Het boek benoemt. Het wit dat de letter isoleert, maakt er een geheel van. Dit geheel is een sleutel.  Als het geschrevene bewerkte akker is, dan is het woord dorstige graankorrel. Hoeveel visioenen, hoeveel ontberingen, trekken het heen en weer? 

De schrift is een opbreken van grote passies. 

De dood echter is sterker. Staat aan de basis van dat verlangen misschien niet de zieke wens om te sterven?  

Teleurgesteld vond de mens het teken uit, dat allereerst een beeld van een beeld was, voorstelling van een niet voor te stellen iets, op zoek naar zich zelf. 

Beeld, gestalte, waartegen het teken zich later zal verzetten, zelfs tot aan hun vernietiging toe, om zo op zijn hoogtepunt de waarde van een letter te verkrijgen. Indien de interesse in de letter niets anders was als de goddelijke aantrekking, die voor ons van het geheim uitgaat? 

De waarheid is geheim. In onze gloed hebben wij de letter bevraagd, want zij is hoedster van geheimen en door haar raadsel ook schepper van het woord, dat te veroveren valt. En als schrijven niets anders zou zijn als het woord van de ballast van zijn geheim te bevrijden? 

En als God uit vrees, om het genie van de mens op de proef te stellen, bij voorzorg de letter verborgen heeft, om zich op een dag met de ogen van zijn schepsel in het binnenste Zijn Naam te kunnen lezen? 

En als het geheim, hoewel het nooit het woord heeft bewoond, het woord zelf was? De Naam van de namen in zijn onvoorwaardelijke soevereiniteit zou ons al snel verschijnen als Naam van het geheim en geheim van de Naam. Gebrekkigheid van de taal. 

In tegenstelling tot dat, wat men denkt, is de fictie niet a a-priori leugen. 

Voor de Jood ligt de waarheid in de vertelling; ze is zelfs die vertelling. Men vertelt niets anders dan de eigen waarheid, omdat die waarheid onze eigen geschiedenis is. Wat doet het ertoe, als op sommige laatsten het grootste deel bedacht is. Bedenken betekent dat eigenlijk niet herontdekken? 

En als aan God geloven niets anders zou zijn dan geloven aan zijn vreemdheid?  

De oorsprong is noch het donker noch het licht. Hij is datgene wat hen scheidt, om hun  autonomie te bewaren. 

Zo heeft het ene een recht op donkerheid, en het andere hetzelfde recht  op licht; het laatste heeft het privilege, de sleutel tot de helderheid te bewaren; de schaduw heeft de last, over zijn afgronden te waken.  I

n elk mogelijke zit iets onmogelijks, dat het bespot. Dit onmogelijke intussen is niet het onmogelijke. Het is slechts het mislukken van het mogelijke. Altijd elders is het onmogelijke. Het is zelfs niets anders als het elders-zijn; zeker niet het onbereikbare, maar het open-zijn voor het niets; het niets van de openheid. Dit onmogelijke is God. Houd niet in je hoogmoed er aan vast, het in iets duurzaam mogelijks te willen veranderen. Men kan niet - o zwijgen, o niets - tot God gaan. Men kan hem alleen verlaten, zoals men altijd weer terugkeert tot zichzelf, met een leeg hoofd en lege handen.

De tijd te denken betekent, de scheidingspijn te denken. Het verlangen is herinnering: herinnering van het verlangen. Onleesbaarheid van de volgende stap. Alleen de weg is zichtbaar. 

Verlang van God niet, voor jouw deur te vegen. Hij heeft de bezem niet uitgevonden.

De waarheid ligt zeker niet in de vraag. Minder nog in het antwoord. Ze ligt in de provocatie van de een en de ontsteltenis van de ander. Welke mogelijkheden zouden wij hebben, de afvalligheid van de dag te op te heffen, ware het niet voor ons gebruik ons eigen licht te scheppen? Sindsdien zien wij slechts door ons. 

Een woord past in enkele tekens, neemt de plaats in van deze tekens. In het binnenste echter heeft het de grootte van het universum.

Luisteren naar de woestijn wil zeggen, het leven en de dood toe te horen. De dood luisteren betekent, niet een moment van je leven meer missen. De laatste woorden van het leven waarnemen - elk woord in het leven is het laatste - betekent, reeds in de dood ingetreden zijn.

Alleen de dialoog is in staat, de dood voor een moment te misleiden. Men kan alleen op het ontwaken zetten. De toekomst van de mens ligt in de ogen. Ze is misschien niets anders als de verborgen hoop op een oneindige blik.  

En als het lijden voor ons het middel zou zijn, om nader tot God te komen en zich van hem te verwijderen, alsof Hij bij de toenadering de blik afwendt en in de scheiding de blik toewendt? Onze relatie tot de waarheid zou door dit voortdurende heen en weer gestoord zijn: verloochenen en weer aanknopen.

"Waarom deze ervaring door fiktie doorgeven? Omdat wij zelf fiktie zijn. Wij zijn niets anders dan de voorstelling, die wij van onszelf hebben..."

"Geen antwoord - hoe overtuigend ook - zal ooit krachtig genoeg zijn, om voor altijd de vraag te kunnen weerstaan, welke, vroeg of laat, het woord zal richten tot het antwoord."

"Er bestaat geen doel, dat, zodra het is bereikt, niet meteen achterhaald is."

"De identiteit is de naam. Vier letters waren genoeg, opdat God - God werd. Voor de mens zijn er zes nodig. Wat betekent dit? Welnu, het betekent heel eenvoudig, dat de taal ons berooft van onze identiteit, doordat ze ons een identiteit aanbiedt, die niets anders is als het samenvoegsel van letters, die alleen haar toebehoren en die wij, ver verstrooid, weer opnieuw kunnen aantreffen.

De letter is anoniem. Zij is een klank en een teken. Omdat zij deelheeft aan de opbouw van de naam, schept zij, door deze, ons beeld. Dan hoort zij op anoniem te zijn, om zich in ons te belichamen. Zij maakt zich onze toestand of ons niet prettig voelen eigen, ze leeft van ons leven en sterft aan onze dood. Wie ons aanroept, roept als eerste haar aan."

Edmond Jabès - citaten uit:  de Voorbepaalde weg

De waarheid laat zich  vertellen. Ze is de geschiedenis van een leven, Ieder zijn eigen waarheid, zijn eigen niet gepubliceerde vertelling.

De dood is niet de dood, zo(als) hij wordt beschreven. Hij is het collectieve leven: wat wegneemt en wat verstrooit.

Van de ene afgrond tot de andere blijft de voor ons bestemde weg van het boek; van een onzekere dood naar een zekere dood.

Het niets heeft als enige borg het niets; god als enig punt van relatie God.

Voor de Jood vermengen zich beginpunt en eindpunt. Ze zijn beide in deze eenzaamheid belovende naam: Jood. Eerste en laatste woord van een boek, waarin al het overige verbleekt is.

Bestaat er een schrift van de dood? Het antwoord is een vraag: bestaat er een denken van de dood?

De dood belichamen: hoe moet iemand daarin slagen, als deze, om te sterven, aan het leven appèleert?

Al onze werken zijn misschien niets anders als de opwellende echo van dit appèl.

Het niets schept niet het niets.

Men kan alles uitvinden behalve de stilte: zij vindt ons uit.

En als de dood - altijd en altijd terugkerend - een en hetzelfde scala van kleuren zou zijn, in zekere mate zo bleek, dat op een afstand niemand zou weten, wie van hen tenslotte aan de beurt zou zijn? Het universum wordt door de vorm gedragen.

Je gelooft alles te zien. Je ziet niets. Blijf bij het detail. Het oog zal begrijpen. Maar wat is het detail, als het niets voorstelt? Niet het onuitsprekelijke uit zich hier; maar het uitspreekbare van het niet uit te drukken geheel.

Wat kon - o dolk - met een korte beweging van zijn scherp lemmet een woord dodelijker treffen, dan het heldere inzicht van zijn nutteloosheid, die wij ons plotseling bewust worden.

Hoe vaak, terwijl wij ons spreken de vrije loop laten, leek het ons plotseling, - wij - die vol vertrouwen en respect waren, als of wij kiezelstenen uitwisselden?

Steen is het met leegte zwaar gemaakte woord.

De dood maakt wezens en dingen hard.

Zichzelf te willen, zichzelf en de ander tegelijk, betekent dat niet, ervoor op te passen, gewoon jezelf en de ander te zijn in zijn totaliteit? Aan de verbroedering moeten wij elke keer een deel van onszelf afstaan; een klein deel van onze eigenliefde.

De afwezigheid vormt ons.

Het heden exponeert ons.

Dubbel afwezig is de Jood; tweemaal aanwezig.

Twee eenzaamheden verenigd - vormen daaruit slechts één.

Korte ogenblikken die wij graag als eeuwig wensen, waarbij we vergaten dat de eeuwigheid ze reeds verslonden had.

Een vochtig woord, een verbrand woord, dat is hetzelfde.

En als de dialoog tussen zand en zee alleen de kosmische monoloog van de dood geweest zou zijn?

God existeert niet, maar zijn woord existeert.

De grondige arbeid van de dood vanaf de grond weer opnemen, ach, betekent dat niet schrijven?