David Cooper: 

	Vonken van het Goddelijke
	Goed en kwaad

Vonken van het Goddelijke

 

uit: David A. Cooper: God is een werkwoord

Een van de invloedrijkste kabbalisten uit de geschiedenis van de Joodse mystiek is Jitzchaq Loeria geweest, die bekendstaat als de Ari (de leeuw; een acroniem voor Adonťnoe Rabbi Jitzchaq = onze heer Jitzchaq) en leefde in de zestiende eeuw. Loeria zou meer dan tien jaar lang in semi‑retraite zijn geweest in Egypte. Maar ťťn dag in de week verliet hij zijn eilandje in de rivier, op de sjabbat. Toen hij achterin de twintig was reisde hij naar de stad Safed, in Noord‑Galilea, waar hij veel van de bekende kabbalisten van die tijd die in Safed woonden ontmoette en onderwees. Loeria had een volkomen nieuw idee. Binnen enkele jaren had hij de ontwikkeling van het jodendom een geheel nieuwe wending gegeven, zozeer spraken zijn mystie≠ke inzichten tot de verbeelding.

Een belangrijk deel van de tegenwoordige kabbala heeft te maken met het oprakelen van heilige vonken. Dit is ontleend aan het onderricht van Loeria, die zei: 'Er is geen terrein van het bestaan, de organische en anorganische natuur inbegrepen, dat niet vol is met heilige vonken die vermengd zijn met de kelippot (schillen) en daarvan gescheiden en opgerakeld moeten worden.'

Stelt u zich voor dat u een ambachtsman bent met een bepaalde hoeveelheid vloei≠baar goud die in een mal moet worden gegoten om een prachtig kunstwerk te ma≠ken. Dit kunstwerk zal een magisch licht uitstralen dat de hele wereld doordringt en het hoogste bewustzijn laat ontstaan dat in de schepping mogelijk is. Maar terwijl u het goud in de mal giet, gebeurt er iets verschrikkelijks: de mal breekt en veel drup≠pels goud lekken eruit en zweven weg.

De enige manier waarop het kunstwerk voltooid kan worden is dat u al het ontbre≠kende goud op ťťn plaats bijeenbrengt om het in de gerepareerde mal te kunnen gieten. Maar terwijl het goud zich verspreidt, splitsen de flintertjes goud zich steeds verder op, totdat een niet te tellen aantal goudatomen zich door de schepping verspreid heeft, elk met een omhulling van stof die het verbergt. Het goud zweeft overal en de enige manier om het werk van het gieten van het complete kunstwerk klaar te krijgen is de hulp van een groot aantal anderen in te roepen om het goud te verzamelen.

Het goud symboliseert het licht van het goddelijke bewustzijn en elk atoom een heilige vonk. Als ze allemaal bijeengebracht worden op ťťn plaats ‑ niet een stoffelij≠ke plaats maar symbolisch, in het middelpunt van de schepping - zouden alle vonk≠en samen het volmaakte bewustzijn uitstralen. Maar als ze verstrooid zijn, zinken de vonken naar steeds lagere bewustzijnsniveaus, gesymboliseerd door de schillen (kelippot) die hen omringen.

De ambachtsman en het verloren gegane goud is een eenvoudige metafoor die gebruikt wordt ter illustratie van Jitzchaq Loeria's kosmologie, die bekend staat als het Breken van de Vaten. Deze kosmologie werd afgeleid van de openingsverzen van het boek Genesis, die luiden: 'De aarde was woest (tohoe) en leeg (bohoe); duisternis was over de diepte (tehoem).'

Het woord tohoe betekent chaos, verbazing of verwarring. Deze oerchaos werd door Loeria beschouwd als een situatie waarin de vaten die het licht van de schepping hadden moeten bevatten, gebroken waren, en het licht was daardoor verborgen in 'de diepte'. De diepte is een verwijzing naar de dood. Het goud is dus weg.

Maar behalve de chaos was er de leegte (bohoe), wat impliceert dat er andere vaten waren die het licht konden ontvangen. Bohoe is daarom het symbool voor de moge≠lijkheden van de schepping en wordt in de kabbala het Heelal van Tiqqoen (Herstel) genoemd. Dit Heelal van Tiqqoen is een vat waarin al het ontbrekende goud kan worden verzameld. In kabbalistische termen heet het goud uit ons verhaal nitsotsot: vonken.

Elk deeltje in ons stoffelijke heelal, elk bouwsel en elk wezen is een schil die vonken van heiligheid bevat. Onze taak is volgens Loeria elke vonk uit haar schil te bevrij≠den en 'op te rakelen', zodat die uiteindelijk kan terugkeren tot haar oorspronkelijke staat. Het oprakelen van deze vonken gebeurt door daden van barmhartigheid, door in harmonie te zijn met het heelal, en door hoger bewustzijn.

De gevolgtrekkingen van deze leer zijn enorm. Op elk moment van ons bestaan hebben we het vermogen heilige vonken op te rakelen. Als we ons niet bewust zijn van dit vermogen en geestelijk slapen, kunnen we niet veel bereiken, want het middel waardoor de vonken opgerakeld worden, is het bewustzijn zelf. We hebben onbeperkte mogelijkheden om vonken op te rakelen. De keuze die  we maken voor onze activiteiten, onze interacties met familieleden, vrienden, buren, zakelijke relaties en zelfs met vreemdelingen, de manier waarop we onze vrije tijd besteden, de tv‑programma's waar we naar kijken, de boeken die we lezen, de manier waarop we met voedsel omgaan, bij alles in het dagelijks leven komen we in aanraking met in schillen opgesloten vonken die op hun bevrijding wachten.

Het bewustzijnscontinuŁm

De Zohar (een van de voornaamste boeken uit de Kabbala) bespreekt het heelal als geheel in veel ruimere zin dan als het stoffelijke heelal. Het stoffelijke heelal, hoe immens het ook is, is zelfs nietig naast het mystieke heelal dat de rijken van engelen en demonen omvat. Terwijl het stoffelijke heelal gemeten wordt in termen van tijd en ruimte, wordt het mystieke heelal gemeten in termen van bewustzijnsniveaus. Deze bewustzijnsniveaus moet u niet zien als begrenzingen, want bewustzijn is een continuŁm.

Het geluid van een muzieknoot is een goede metafoor voor zo'n continuŁm. Als we een toets op een piano hard aanslaan, klinkt die meteen op zijn luidste, sterkste niveau. Dan sterft de toon geleidelijk weg. We kunnen van moment tot moment horen dat de toon zachter is geworden, maar we horen geen duidelijke cesuur. En als we een toets aanslaan, gaan andere snaarinstrumenten in de kamer op dezelfde frequentie meetrillen. Dus als we een snaar raken, worden ook andere beÔnvloed.

De werelden van het bewustzijn vormen een continu geheel. Ze hebben overlappen≠de delen die niet te scheiden zijn. Net zoals een muzieknoot een trillingsfrequentie heeft die niet afhankelijk is van de sterkte, delen de kabbalistische werelden het algemene medium van het bewustzijn met elkaar.

Het bewustzijn, de spil van de schepping, lijkt op een magneet die alles aantrekt.

Ons verlangen, onze pogingen op de spirituele weg, ons verlangen naar kennis en onze fascinatie voor het vinden van de diepste waarheid zijn onze reacties op de onontkoombare aantrekkingskracht van deze magneet. Zoals een watermolecuul in een regendruppel uiteindelijk in de oceaan komt, wordt hoe dan ook, hoe lang het ook duurt en hoeveel incarnaties er ook voor nodig zijn, het bewustzijn aangetrokken door de bron ervan.

De kabbalisten zeggen dat liefde op dezelfde manier werkt. Liefde is gebaseerd op een verlangen naar aanvulling: heel zijn, in harmonie verkeren, in contact staan, vrij zijn. Hoewel in het begin onze hormonen onze seksuele impulsen opwekken, zal de rijpende liefde de partners op de een of andere manier dichter bij het licht van het bewustzijn brengen. We zoeken partners die ons in een bepaald opzicht aanvullen, waardoor we completer worden. We proberen hun hogere zelf tot ontwaken te brengen zodat zij ons hogere zelf kunnen ervaren.

In de Sohar staat: 'Om de wereld te scheppen, emaneerde Het (Ejn Sof, het oneindi≠ge Niets) een geheime vonk (bewustzijn), die te voorschijn kwam en al het licht uitstraalde. De bovenwereld werd gemaakt van dit licht. Toen werd een (andere dimensie van) licht, een licht zonder helderheid (lager bewustzijn) in de lagere wereld gemaakt. Omdat hij bestaat uit onverlicht licht, wordt hij aangetrokken tot de boven≠wereld.'

Het erotische beeld van de vereniging van geliefden is een veelvoorkomend thema in de Sohar. De Joodse mystici zijn het er in het algemeen over eens dat in het Hooglied met zijn verwijzingen naar liefde en seksualiteit meer geheimen van het heelal staan dan in alle ander bijbelboeken. Over het vers "Ik ben van mijn lief, naar mij gaat zijn verlangen uit" bijvoorbeeld zegt de Sohar: 'De verborgen betekenis van dit vers is dat de beweging beneden samengaat met een beweging boven, want er is boven geen beweging zonder beweging beneden.'

Deze mystieke beschrijving doet vermoeden dat alles boven en beneden onderling verbonden is. We kunnen hemel en aarde niet scheiden, de geestelijke rijken en onze materiŽle wereld, of iets anders dat de schijn van een tegenstelling wekt. De onderlinge verbondenheid van alle rijken is een van de centrale gedachten van de kabbala. Als we dit goed begrijpen, heeft het grote invloed in ons leven.

Zo boven, zo beneden; zo beneden, zo boven

In de Sohar wordt het thema van hogere en lagere werelden tientallen keren her≠haald: 'De Heilige heeft alles zo beschikt dat elk ding in deze wereld een replica zou moeten zijn van de wereld boven' ; 'Er is een rijk boven in verheven heiligheid, en een rijk beneden' ; 'Als de Heilige Zijn "kronen" opzet ontvangt

Het die van boven en beneden.'

De taal van 'boven' en 'beneden' moeten we niet letterlijk in lineaire zin opvatten. Het is een verwijzing naar bewustzijnsgebieden. Hogere en lagere bewustzijnsgebieden zijn niet ruimtelijk van elkaar gescheiden; het zijn integendeel dimensies die verschil≠len in de innigheid van hun relatie met de diepste waarheid. Hoe hoger het bewust≠zijn is, des te minder de illusie van scheiding gevoeld wordt.

De aarde vertegenwoordigt een bewustzijnsniveau. Alles op dit niveau heeft een tegenhanger in het hogere bewustzijn. Er is geen voorwerp, hoe klein ook, zonder tegenhanger in andere gebieden. Dus als het voorwerp beneden zich verroert, leidt dat tot een gelijktijdige beweging van zijn pendant boven. De twee gebieden vormen een onderling verbonden geheel.'

Het is alsof alles in het heelal zijn evenbeeld vindt in een hemelse tegenhanger. Dit metgezelschap is meer dan alleen de andere helft van een tweeling, het is veelzijdig als een samenstel van al onze elementen. Gesteld dat ieder individu een samenstel is van tal van subpersoonlijkheden, dan wordt telkens als we een deel van onszelf uiten in de wereld die we kennen, onze tegenhanger geactiveerd in andere werke≠lijkheden. De geliefde is daar, de samenzweerder, het kleine kind, de rechter, onze sterke en zwakke kanten. In wat voor toestand we ook zijn, aan dat karakter leveren we energie in de andere gebieden.

Als we bijvoorbeeld steeds erg attent zijn, wordt ons hogere attente zelf wakker. Als we labiel zijn, komt onze 'engel' van labiel gedrag in beweging. Als we in een toe≠stand van barmhartigheid komen wordt ons hogere zelf van barmhartigheid geacti≠veerd Daar komt nog bij daden woorden en gedachten nawerken in deze wereld.

Deze oude kabbalistische gedachte is een holistisch, energetisch model van het heelal. Het gaat dwars door de lagen van de werkelijkheid heen en omvat elke mogelijke dimensie van de schepping, engelen, demonen, gedachten, gevoelens,

verleden, toekomst, deze incarnatie en alle andere. Volgens dit Joodse mystieke gezichtspunt staat alles en elke 'non‑entiteit' die er ooit in de schepping was of zal zijn met elkaar in verbinding.

Het idee van onderlinge verbondenheid is voor het eerst in detail beschreven door een twaalfde‑eeuwse Joodse mysticus, Jitzchaq de Blinde (Rabbi Jitzcha ha‑Iwweer), die ook als eerste het woord 'kabbala' gebruikte als benaming voor een samenstel van mystieke ideeŽn en gebruiken. Voor de tijd van Jitzchaq de Blinde werden deze leringen op meer indirecte wijze benoemd, zoals het werk van de troonwagen, het werk van de schepping, de weg van de waarheid, en andere uit≠drukkingen die duidden op verborgen mysteriŽn. Voor mensen die de mystieke weg bewandelden bestonden ook allerlei namen: meesters van de kennis, de wijzen van hart, zij die de afmetingen kennen en andere raadselachtige etiketten.

Het is niet bekend of deze leraar Jitzchaq werkelijk blind was of dat deze benaming slechts beoogde aan te duiden dat hij de dingen niet zo zag als andere mensen. Hij zou zelfs over enorme mystieke vermogens beschikt hebben. Zo was hij in staat aan 'iets in de lucht' te voelen dat iemand in de nabije toekomst zou komen te overlijden en of iemands ziel nieuw was of een oudere, gereÔncarneerde ziel was.

Hij beschreef het medium van onderlinge verbondenheid als tsippiyŠ, wat wel ver≠taald kan worden met contemplatieve beschouwing. TsippiyŠ is mystiek bewustzijn, de staat die we ervaren als het besef van verleden en toekomst oplost en we er helemaal zijn, helemaal opgaan in het moment. Dit was naar mijn idee de persoonlij≠ke ervaring van Jitzchaq de Blinde en de basis van zijn sterke inzichten in het mys≠tieke karakter van de schepping.

TsippiyŠ lokt ons, als we erover nadenken, naar een andere manier om het heelal te zien. Telkens als we onze armen bewegen, worden onze hemelse armen bewogen. Telkens als we een woord opschrijven, wordt er in de hemel een woord ingegrift. We staan in interactie met de wereld en gelijktijdig stimuleren we de werelden boven ons. Niet alleen zijn we nooit alleen, maar alles wat we doen, zeggen en denken brengt werelden in beweging die ons voorstellingsvermogen te boven gaan.

Deze beschouwing geeft veel te denken. Wij kunnen er niet omheen. Hoe ga ik om met mijn leven? In hoeverre blijft de wereld in evenwicht bij mijn volgende daad. Als alles doorwerkt in het heelal, hoe beÔnvloeden dan mijn daden, woorden en gedach≠ten wie ik ben, was en zal zijn? Het is van levensbelang dat we deze vragen stellen. De antwoorden van de kabbala liegen er niet om.

Bewustzijnssferen

Ons realiteitsbesef is een directe afspiegeling van ons bewustzijnsniveau. Onze kijk op de werkelijkheid is niet meer dan een flinterdun plakje van een taart. De taart zelf reikt tot aan de grenzen van het heelal. Als we ons bewustzijn veranderen, kunnen we nog een puntje van de taart krijgen. Bovendien kunnen we ons standpunt sneller veranderen dan de meeste mensen zich wel realiseren.

Er staat geschreven: 'De Heilige vond het nodig alle dingen in de wereld te scheppen zodat er een centraal licht zou zijn met vele vaten eromheen.' De hele schepping berust op dit principe, dat wil zeggen: de schepping bestaat uit bewustzijnssferen. Als we het om zo te zeggen vanuit het gezichtspunt van God konden beschrijven, zouden we zien dat alles in de schepping verbonden is met een middelpunt: de bron van de schepping.

Het verhaal van de schepping in Genesis beschrijft de ontplooiing van het bewust≠zijn. De eerste dag: licht. De tweede dag: kosmische vloeistof en de scheiding van de vloeistof boven en beneden. De derde dag: aarde, land, zee, planten, vruchten, zaden. De vierde dag: hemellichamen, sterren, zon en maan. De vijfde dag: de krioelende zeedieren en vogels en de grote zeedieren. De zesde dag: landdieren. Aan het eind van de zesde dag: de mens. Dit laatste aspect van de schepping wordt onderscheiden door het taalgebruik: nŗ'asŤ adam betsalmťnoe ki‑d'moetťnoe, wat betekent: 'Laat ons een schepsel genaamd Adam maken naar ons beeld, als onze gelijkenis, dat op ons lijkt.'

Natuurlijk vroegen de oude wijzen zich af waarom dit in het meervoud staat. God is Eťn. Naar wie of wat anders wordt er verwezen als 'ons beeld'? De woorden implice≠ren dat God zich tot iets richtte dat in staat was tot contact met God. De logische conclusie die we hieruit trekken is op zijn minst dat een van de aspecten van de gelijkenis was dat Adam in staat was tot contact met het Goddelijke.

De eigenlijke paradox van de schepping is de vraag hoe uit de eenheid de veelheid komt. Hoe schept de ene, volkomen volmaakte bron iets wat minder is dan Het zelf? Hoe maakt de totale eenheid die alles omvat ruimte voor anderszijn? Zelfs als we de idee van een 'schepper' laten vallen, zoals dat in oosterse religies gebeurt, blijven we zitten met de ongerijmdheid van het naast elkaar bestaan van eenheid en veel≠heid.

Geestelijke leiders uit oosterse religies betitelen onze kijk op de werkelijkheid als maya, illusie. We zitten vast achter lagen sluiers die de werkelijkheid 'vertekenen'. Deze leraren stellen een theologie voor die niet‑dualistisch is, een monistisch sys≠teem van totale eenheid: er is maar ťťn werkelijkheid, en alle veelheid daarin is slechts schijn. De wereld lijkt alleen maar pluralistisch omdat ons bewustzijn beperkt is.

De kabbalist daarentegen zegt niet dat onze kijk op de werkelijkheid vertekend is, maar dat het gewoon de werkelijkheid van het menselijke bewustzijn is. We kunnen bijvoorbeeld veronderstellen dat een vlieg een ander bewustzijnsniveau heeft in die zin dat zijn heelal bestaat uit elementaire bouwstenen, zoals warmte, kou, zachtheid, hardheid, licht, donker enzovoort. Onder deze aanname kunnen we niet zeggen dat zijn waarneming vertekend is. We kunnen beter zeggen dat hij een volmaakte 'vlie≠genwaarneming' van de werkelijkheid heeft, wat dat ook moge zijn.

Vanuit hogere bewustzijnsniveaus gezien is het menselijke bewustzijn vergelijkbaar met dat van de vlieg. Hoe groter ons bewustzijn is, des te meer onze waarneming van veelheid zich oplost. Dat is een universele wijsheid, waarbij ťťn punt in de kabbala op een wezenlijk andere manier benadrukt wordt. Terwijl veel religies het illusoire karakter van de wereld op een wijze benadrukken die onze werkelijkheid neerhaalt, gaat de kabbala juist de andere kant op. De kabbala benadrukt het holisti≠sche karakter van alle bewustzijnsniveaus en stelt dat ze allemaal afspiegelingen zijn van alle andere.

De kabbalistische benadering komt dus neer op de gedachte dat we door onze werkelijkheid, hoe beperkt die ook moge zijn, toegang hebben tot alle andere werke≠lijkheden. Als we aan dit gezichtspunt toevoegen dat het menselijk leven in tegen≠stelling tot de meeste andere aspecten van de schepping gebaseerd is op de be≠wuste vrije wil, dan wordt de betekenis van onze mogelijke invloed op de ontplooiing van het heelal enorm. En terwijl we in veel religies gewoon staan te trappelen om van ons lichaam af te komen, proberen we in de kabbala de kostbare tijd die we in dit lichaam hebben zo goed mogelijk te benutten. Vanuit kabbalistisch standpunt is de veelheid een zinvol aspect van de schepping als geheel.

We kunnen deze idee van het holistische karakter van de schepping gebruiken om de paradoxen aan te vatten. We kunnen tegelijk eenheid en veelheid zijn. Elke cel in iemands lichaam verricht haar eigen taak, en toch bevat elke cel een voorraad chromosomen die identiek is aan die in de andere cellen. We kunnen kiezen of we de veelheid of de eenheid benadrukken. Het ene is rationeel, het andere vereist fuzzy logic - het is hier, het is niet hier.

Mensen die in de wereld van de intuÔtie leven hebben geen moeite met het spreken over zielen, waar ze vandaan komen, waar ze heen gaan, over de dood, engelen, demonen, hemel en hel. Wie zich meer aangetrokken voelt tot de rationele, analyti≠sche grondslagen van de werkelijkheid vindt deze ideeŽn provocerender Maar er is geen goede of verkeerde manier voor het onderzoeken van het mysterie van leven en dood. Als het holistische model correct is staat iedereen op zijn of haar eigen manier in verbinding met het middelpunt van de schepping. We hoeven alleen maar de geestelijke taal te ontdekken waardoor we contact kunnen krijgen met de verbor≠gen delen van de ziel.

Het is duidelijk dat het menselijk bewustzijn anders is dan dat van andere levensvor≠men. Bepaalde soorten symbolisch denken, verbeelding, reflectie, projectie, plannen en humor zijn in het algemeen gesproken unieke activiteiten van het menselijk bewustzijn. Maar als het menselijk bewustzijn op het niveau van het heelal bezien hetzelfde is als dat van de vlieg, moeten we een belangrijke vraag stellen: wat gebeurt er met de menselijke werkelijkheid als we ons bewustzijn blijven verruimen?

Verruimd bewustzijn

In de kabbala wordt verruimd bewustzijn mochin de gadloet genoemd, wat letterlijk betekent 'geest van grootheid'. Er zijn veel technieken in gebruik om deze toestand te bereiken. We kunnen er een idee van krijgen door een eenvoudige oefening te doen. Als u de oefening mee wilt doen, laat dan u perifere gezichtsveld groter wor≠den. U hoeft uw hoofd niet weg te draaien van deze woorden om rond te kijken. Merk alleen op dat u dit boek kunt zien, de woorden kunt lezen, en dat u tegelijkertijd meer visuele informatie kunt opnemen over wat er op dit moment om u heen gebeurt.

Merk nu op hoe het aanvoelt als u uw visuele bewustzijn verruimt. U zult meteen een grotere alertheid en tegenwoordigheid van geest bemerken. Misschien moet u zich eerst inspannen om deze alertheid vast te houden, maar het wordt al snel iets natuurlijks. Hoewel u deze gewoonte soms vergeet en terugvalt in het gewoon lezen van de woorden zonder verder veel op te merken, kunt u met een enkel geheugen≠steuntje snel uw visuele bewustzijn verruimen.

U kunt hetzelfde doen door meer aandacht te besteden aan de geluiden die op dit moment om u heen zijn. Gewoonlijk zijn er geluiden die we negeren als we ons op iets concentreren. Maar dan merkt u opeens dat er de hele tijd een geluid was dat u niet hebt opgemerkt. U hoeft niet te stoppen met lezen om intenser te luisteren. Ook dit geeft een gevoel van een hogere bewustzijnstoestand.

Nog iets: let eens op uw lichaam. U kunt druk voelen onder uw zitvlak als u zit, u kunt het contact van uw voeten met de grond voelen, u kunt zich bewust zijn van de positie van uw romp en armen, u kunt letten op uw nek, hoofd en oogbewegingen. Al deze details leveren ons een gestage stroom van informatie. Hoe meer we ons hiervan bewust worden en er aandacht aan besteden, des te sterker we een bepaal≠de alertheid voelen. We worden scherper, meer aanwezige, meer afgestemd op het moment. Dit alles is het proces van het vergroten van ons natuurlijke bewustzijn.

De meeste mensen leren routinepatronen door herhaling en we worden ons onbe≠wust van de nuances in elke situatie. Als er zoveel om ons heen gebeurt en we zo weinig tijd hebben, gaan we automatisch reageren. Zolang de dagelijkse gang van zaken ons bekend voorkomt, kunnen we ermee omgaan. Helaas is het zo dat als we jarenlang in deze automatische geestestoestand leven, de spiegel van het leven nevelig wordt en onze geest achterblijft.

Continue schepping

Het principe van de continue schepping, zonder begin of eind, is gebaseerd op de idee dat er een bron van het leven is die eeuwigdurend de energie uitstraalt die nodig is voor al het bestaande. Als deze bron van het leven zich ook maar een fractie van een seconde zou inhouden, zou alles meteen verdwijnen. Dat wil zeggen: de hele mensheid, de hele natuur, de hele schepping wordt van moment tot moment van kracht voorzien. Het is alsof de schepping een gloeilamp is die blijft branden zolang er stroom op staat. Op het moment dat we de knop omdraaien, gaat het licht uit.

Als we een kamer binnenlopen waarin licht brandt, weten we niet wanneer dat licht aangedaan is. Het kan een seconde voordat wij er binnenkwamen aangedaan zijn. Misschien heeft de deur net als de deur van een koelkast een ingebouwde schake≠laar die het licht aandoet als zij opengaat. Maar zonder extra informatie kunnen we niets afleiden uit het feit dat het licht aan is op het moment dat we de deur naar deze kamer opendoen. Hoe snel we de deur ook openmaken om de duisternis te betrap≠pen, het licht brandt altijd als de deur eenmaal open is.

Stelt u zich eens voor dat de schepping net zo werkt. Als we in een donkere, geluid≠dichte kamer komen, hebben we geen idee van wat er in de wereld om ons heen gebeurt, en of er zelfs wel een wereld is. Want in feite verliezen we ons gevoel voor de werkelijkheid zo snel dat we in die situatie helemaal niet kunnen ontdekken of de wereld wel bestaat. We zouden in onze doodkist kunnen liggen, we zouden levend maar ook dood kunnen zijn, want in een leegte zonder prikkels hebben we niets waaraan we de werkelijkheid kunnen afmeten. Als we de duisternis weer zouden kunnen verlaten en onze ogen weer opendoen, zouden we snel ons beeld van de werkelijkheid reconstrueren. In het moment dat we onze wereld herformuleren is het alsof de schepping gloednieuw is.

Stelt u zich nu voor dat we bij elke keer dat we met onze ogen knipperen, in een toestand komen alsof we in zo'n geÔsoleerde kamer zijn. Telkens als we onze ogen openen ervaren we de schepping als nieuw. Als we aannemen dat we een paar duizend keer per seconde met onze ogen konden knipperen, zou het er nog elke keer op lijken dat de schepping elke keer opnieuw begint.

In feite is dat ook het geval. Kijk eens om u heen. Probeer u terwijl u naar iets kijkt voor te stellen dat het van de ene seconde op de andere zijn vorm en substantie krijgt vanuit het middelpunt van het heelal. Als die bron wordt afgesloten, zou alles in een oogwenk verdwijnen. Alles wat we zien, alles wat we weten, kan op elk moment verdwenen zijn.

De moderne theoretische natuurkunde postuleert deze gedachte in het onzeker≠heidsbeginsel van Heisenberg. Het stelt dat we er nooit zeker van kunnen zijn of een bepaalde vorm blijft bestaan of dat hij in een flits een geheel nieuwe vorm aanneemt. Sterker, hoewel er maar weinig absolute waarheden in deze schepping zijn, is er een zo'n waarheid: dat alles voortdurend verandert. Dit betekent dat we er op geen enkel moment zeker van kunnen zijn of de schepping blijft bestaan.

Deze idee van de voortdurende stroom van de schepping in beweging verandert  onze kijk op de wereld volkomen. Als we het gevoel hebben dat de wereld vast en duurzaam is, zijn we geneigd meer vertrouwen te hebben in verleden en toekomst. De geschiedenis is een belangrijke dimensie van onze werkelijkheid en we baseren ons leven op onze ervaringen en op die van anderen. Maar de leer van de voortdu≠rende schepping leidt ons tot een relatie met het leven waarvan mystici overal op aarde suggereren dat het de diepste werkelijkheid is: er is alleen maar Nu.

De extra dimensie in het jodendom is natuurlijk dat dit Nu om zo te zeggen op de handpalm van God rust. De dimensie van dit moment wordt in haar geheel gedragen door de natuur van het Goddelijke. Er is dus een belangrijke relatie tussen God en elk aspect van de schepping. Elke ademhaling begint, wordt gesteund en gevoed door de macht van de schepping. Elke gebeurtenis is doordrongen van de magie van de Goddelijke Aanwezigheid.

Kabbala en de oerknaltheorie

De kabbalistische opvatting van een voortdurende schepping is in strijd met de moderne theoretische fysica, die tegenwoordig de oerknaltheorie aanhangt. Het concept van de oerknal houdt in dat er miljarden jaren geleden iets gebeurde dat meteen uitgroeide tot een oerheelal. Volgens deze theorie dijt ons heelal nog steeds uit als gevolg van een eerste impuls.

De idee dat de schepping plaatsvond in het verleden brengt ons tot de aanname van een tijdverschil tussen de scheppende handeling en onze huidige ervaring. Het veronderstelt een stoffelijke afstand tussen onze plaats in de ruimte en de schep≠pende kracht. De werkelijkheid waarin we leven leidt ons dus, zolang we ons onder≠werpen aan de beperkingen van ruimte en tijd, tot het onjuiste geloof in de scheiding tussen onszelf en de bron van het leven.

Dit geloof in het afgescheiden zijn leidt vaak tot verlies van hoop en gevoelens van eenzaamheid, die zich kunnen manifesteren in vervreemding en wanhoop. Bijna alle moeilijkheden op de spirituele weg hangen samen met het gevoel alleen te zijn, anders te zijn dan andere mensen, los te staan van de bron van het bestaan.

De Joodse mystiek benadert de kwestie van het zich alleen voelen in de kosmos door vraagtekens te zetten bij onze aannamen over de schepping. Zodra we ons bewust worden van onze intieme relatie met God, een relatie die niet ophoudt en elk moment vol maakt, en die relatie beleven, kunnen we ons nooit meer alleen voelen. Het mystieke gezichtspunt suggereert dat deze relatie onontbeerlijk is voor beide partijen, want God en de schepping ontplooien zich naast elkaar. Een ouder wordt bijvoorbeeld bepaald door zijn of haar kind. Zonder kinderen kan niemand ouder zijn en andersom. Er kan geen gever zijn zonder ontvanger, men kan niet iets krijgen als er niets gegeven wordt. Niets is alleen, behalve het 'gevoel' alleen te zijn, een gevoel waarvan de onjuistheid makkelijk aan te tonen is. Want als we ook maar even los zouden komen te staan van de bron van het leven, zouden we niet kunnen bestaan.

Het probleem met de oerknaltheorie is dat die veronderstelt dat er in het verleden iets gebeurd is, een uitbarsting van energie die zich al miljarden jaren door haar eigen kracht instandhoudt. Maar in het rijk van het Goddelijke bestaat verleden of toekomst niet in de vorm zoals wij die kennen. Bovendien zou de impuls van de oerknal berekenbaar moeten zijn, terwijl Joodse mystici geloven dat de schepping altijd onbepaalbaar is. De oerknal is veeleer een voortdurende scheppende emanatie. Het heelal wordt steeds in evenwicht gehouden op basis van een symbiotische relatie tussen

Schepper en schepping, die beide van wezenlijk belang zijn voor het voortbestaan van het heelal. Als de ene kant van de relatie de andere niet meer versterkt, komt het geheel knarsend tot stilstand. Aan de andere kant bepaalt en voedt de voortdu≠rende relatie tussen Schepper en schepping elk moment - en elk moment is weer een oerknalimpuls.

Een van de grote chassidische meesters uit de achttiende eeuw, Rabbi Levi Jitzchaq van Berditchev, schreef: 'De voortdurende uitstraling van scheppingskracht van de Schepper verlaat de wereld nooit; op elk moment stralen deze (vitale) emanaties uit naar Zijn scheppingen, naar alle werelden, naar alle paleizen (gebieden met hoger bewustzijn) en naar alle engelen.'

De aard van God

Wat is God? In zekere zin is er geen God. Onze opvatting van God leidt gewoonlijk tot een misverstand dat onze spirituele ontwikkeling op een gevaarlijke manier ondermijnt.

God is anders dan we denken. God is geen ding, wezen of zelfstandig naamwoord. God bestaat niet in de gebruikelijke zin van bestaan, want God neemt geen ruimte in en is ook niet gebonden aan de tijd. Joodse mystici duiden Het vaak aan met Ejn Sof (er is geen einde), wat Oneindigheid betekent.

Bij Ejn Sof moet u zich geen voorstelling proberen te maken. U moet er geen namen aan geven als Schepper, Almachtige, Vader, Moeder, Oneindige, de Ene, Brahma, geest van de Boeddha, Allah, Adonaj, Elohim, El (Eel) of Sjaddai, en nooit maar dan ook helemaal nooit 'Hij'. Het is geen van deze namen en heeft geen geslacht.

Als we Het God noemen, waar hebben we het dan over? Als we zeggen dat Het vol mededogen is, een en al barmhartigheid, de bron van liefde, dan praten we misschien over ons beeld van wat we denken dat de goddelijke natuur zou moeten zijn, maar we hebben het dan niet over Ejn Sof. Op dezelfde wijze kunnen we als we zeggen dat de in de bijbel geportretteerde God wraakzuchtig, jaloers, wreed, liefdeloos is of uit is op het uitdelen van straf, nooit doelen op Ejn Sof. Ejn Sof heeft al deze eigen≠schappen maar kan niet beschreven worden in termen van een ervan of van alle samen.

Het mysterie van de oorsprong van het heelal fascineert het menselijk bewustzijn al vanaf het begin van de geschiedenis. In alle beschavingen op aarde vinden we de tijdloze vragen: is er een schepper, en zo ja, wat is dan de aard ervan? Zo niet, hoe begon de schepping dan en wat is dan het doel ervan?

Mystici leren ons dat er een universeel verband tussen alles is, en de moderne natuurkunde heeft dezelfde boodschap. Dit verband heeft allerlei namen. Sommigen zeggen dat het een zielskracht is, anderen noemen het liefde, de ouden noemden het de ether, de wetenschap noemt het vaak energie. Maar hoewel er algemene overeenstemming over is dat er een fundamenteel karakter zit in het zich continu ontvouwende heelal, is de aard van onze relatie tot de kern van deze natuur onder≠werp van verhitte discussies.

Joodse mystici zijn vooral bezorgd om het benoemen van het universele verband. Mensen verwarren namen met identiteit. Veel primitieve beschavingen hebben geheime namen. Mensen uit zo'n beschaving vertellen hun naam niet uit angst dat u daardoor macht over hen krijgt. Om dezelfde reden staan ze soms ook niet toe dat ze gefotografeerd worden. In de primitieve geest kan het wezen van een mens worden gevat en gevangen gezet als iemand de controle heeft over een naam of een afbeelding.

Het geven van een naam aan het nameloze werpt een hindernis op waarover de meeste mensen struikelen. We denken dat als iets een naam heeft, het ook een identiteit heeft. Een identiteit gaat samen met attributen. Dus denken we dat we er iets over weten. Dat is een vergissing.

Al duizenden jaren lang leeft deze misvatting in de menselijke psyche. Het woord 'God' suggereert een belichaming van iets wat begrepen kan worden. We hebben een naam gegeven aan de Onbekende en Onkenbare en hebben nadien onnoeme≠lijk veel tijd besteed aan pogingen Het te leren kennen. We proberen het omdat Het een naam heeft, maar we stranden altijd omdat Het onkenbaar is. Het jodendom is zo bezorgd om deze rnisvatting dat het grote moeite doet om het benoemen van God te vermijden. Toch weten sommige namen erdoor te komen omdat onze geest niet zonder symbolen kan.

Wat is dan wel de God waarover in de bijbel geschreven wordt? Volgens de kabba≠listen is de eerste regel van Genesis verkeerd vertaald. De meeste mensen denken dat daar staat: 'In het begin schiep God de hemel en de aarde.' Maar de Hebreeuw≠se tekst kan ook anders worden gelezen. Een kabbalist zou kunnen zeggen: 'Met een begin schiep het God (Elohim), de hemel en de aarde.' Dat wil zeggen: uit het Niets werd de mogelijkheid voor een begin geschapen - 'Beginheid'. Toen er een≠maal een begin was werd God (in een meervoudige vorm geschapen - een God met wie de rest van de schepping in contact kon komen. Toen werden de hemel en de aarde geschapen.

De implicatie van deze interpretatie heeft belangrijke gevolgen voor onze relatie met God en de schepping, want het betekent dat alle namen die we hebben voor God en alle manieren waarop we met God in contact treden ver af staan van de bron van de schepping die er zelfs eerder was dan het Niets. Dit is Ejn Sof, wat niet de naam is van een ding maar van een voortdurend proces.

Ejn Sof

De idee van Ejn Sof is voor het eerst beschreven door de twaalfde‑eeuwse kabbalist Rabbi Jitzchaq de Blinde. Hij onderwees dat Ejn Sof voorafgaat aan de gedachte (machsjava) en zelfs aan het Niets ('ajin) waaruit de gedachte geboren wordt. Het Niets wordt gezien als een bewustzijnsniveau dat voortkomt uit de 'vernietiging van de gedachte'.

De idee van vernietiging van de gedachte is natuurlijk paradoxaal. Kunnen we ons een leegte zonder begin en eind voorstellen? Kunnen we, gehinderd door een verstand dat eindig is, ons het oneindige voorstellen? Het antwoord is nee we kunnen niet aan Niets denken. Alles wat we ons voor kunnen stellen heeft een grens - kabbalisten noemen dat kleren of vaten - en grenzen zijn houders. Alle gedachten, ook alle dingen die we ons verbeelden, zijn kleren of vaten.

Een grens legt per definitie beperkingen op. We kunnen dan misschien het oneindi≠ge een naam geven, een liggend cijfer 8 tekenen en zeggen dat dit het oneindige voorstelt, maar hoe we ook ons best doen te geloven dat onze voorstelling onbe≠grensd is, we blijven beperkt door de grenzen van onze eigen werkelijkheid. Als we ons iets kunnen voorstellen, is het niet oneindig.

En als het oneindige het voorstellingsvermogen al te boven gaat, hoe is het dan met dat wat het oneindige te boven gaat ‑ namelijk dat wat het schiep? Ejn Sof wordt niet 'beperkt' door het oneindige. Wat heet, we zijn opeens door onze woorden heen, want de idee van 'trans‑oneindig' is logisch gezien absurd. Wat kan er het oneindige te boven gaan? Sterker nog, wat kan er uitgaan boven het Niets wat het oneindige omhult? Dat is Ejn Sof.

Hoewel we te horen krijgen dat Ejn Sof ontoegankelijk is voor alle intellectuele inspanning, kunnen we ons toch afvragen of er een 'weten' is dat het verstand overtreft. Had Rabbi Jitzchaq de Blinde toegang tot een bewustzijnsniveau waardoor hij op de een of andere manier het onwaarneembare kon voelen?

Het antwoord op deze vraag is bevestigend. De Joodse mystiek leert dat we Ejn Sof kunnen kennen langs wegen die het verstand te boven gaan. Dit aspect van het ontwikkelen van een relatie met de Eindeloze, de bron van de schepping, is de sleutel tot de hele kabbala en het levensbloed van de hele Joodse leefwijze. De geheime leer voor het ontwikkelen van deze relatie met de Onkenbare is verborgen in de mystieke grondslag van de aard van de relatie zelf.

Het woord 'God' en alle namen ervoor in het jodendom, zoals El, Elohim, Adonaj, Sjaddai enzovoort, vertegenwoordigen aspecten van Ejn Sof. Het onderzoeken van deze aspecten geeft ons inzicht in de aard van Ejn Sof. Al s we het in dit boek hebben over God, hebben we het dus niet over iets opzichzelfstaands maar over een voorstelling van een veel dieper mysterie.

De goddelijke kus

In het Hooglied fluistert de mystica over de 'KUS van haar geliefde: 'Overstelp mij met de kussen van je mond, want je liefkozingen zijn zoeter dan wijn.' We kunnen het gekwelde hart van de geliefde voelen: 'Want ik ben ziek van liefde! Zijn linkerarm is onder mijn hoofd en zijn rechter is om mij heen.' We voelen de spanning van de verwachting: 'Daarop stak mijn lief zijn hand door de opening in de deur. Ik kreeg met hem te doen. Ik stond op om de deur open te doen voor mijn lief.'

'Ach', zeggen we dan, 'de hartstocht van jonge geliefden!' Maar dit gedicht gaat niet over jonge geliefden. Het gaat over ons, over alle mensen, en het beschrijft de relatie die we zouden kunnen hebben met het Goddelijke Misschien gelooft u dit niet; misschien denkt u dat een relatie met het Goddelijke u boven de pet gaat, iets voor anderen of voor een ander leven is. Maar dat is niet zo. Het hoort bij uw erf≠deel, het komt u en mij toe. Het enige wat we moeten doen is leren onze angst te laten varen. Want angst houdt de barriŤres in stand die ons gescheiden houden.

In veel religies vindt de mystieke uitdrukking van onze relatie met het Goddelijke plaats door Eros, de vlam van een brandend hart. Waarom? Omdat als we ons ervan bewust worden dat de aanwezigheid van het Goddelijke geopenbaard wordt in de volheid van elk moment, ons hart smelt en de sluisdeuren van ons verlangen wijd opengaan.

Dit is een mystieke epifanie. Er is geen rationele verklaring voor. Hoewel we niet heen kunnen over de barriŤre tussen onszelf en dat wat zich voorbij het oneindige bevindt, kunnen we wel diep in onszelf het besef ervaren dat het Goddelijke bij elke stap die we doen naast ons loopt, dat elke ademtocht verbonden is met de ademha≠ling van het heelal, en dat verliefde, geliefde en het wezen van de liefde zelf alle≠maal afspiegelingen zijn van ťťn en hetzelfde. Op elk van deze momenten 'kennen' we de aanwezigheid van het Goddelijke en zijn we er niet meer van gescheiden.

Een van de grote Joodse mystici uit de dertiende eeuw, Rabbi Abraham Aboelfia, zei over wie dit niveau van spiritueel bewustzijn bereikt heeft: 'Nu zijn we niet langer gescheiden van onze bron, en zie we zijn de bron en de bron is ons. We zijn zo intiem met Het verenigd dat we er op geen enkele manier meer van gescheiden kunnen worden, want we zijn Het.'

De soefi's hebben een prachtig verhaal over een man die steeds tot God riep maar geen antwoord kreeg. Na een poosje fluisterde de duivel deze man in: 'Hoe lang blijf je nog wachten tot God op al je smeekbeden antwoordt met "Hier ben ik"?' Dit brak de weerstand van de man en hij hield op met het roepen tot God. Maar in een droom verscheen hem een visioen van God die hem vroeg waarom hij was opgehouden. De man zei dat God nooit had geantwoord op zijn aanroepingen. Het wijze droombeeld, de voorstelling van God, zei toen 'Besefte je dan niet dat elke uitroep van jou zelf mijn antwoord is?'

De drang om tot God te roepen wordt altijd beantwoord op hetzelfde moment als het roepen want uiteindelijk is er geen onderscheid tussen de roepende en hetgeen aangeroepen wordt.

De Kotzker rebbe, Menachem Mendel, een beroemde chassidische leraar uit de negentiende eeuw die de laatste twintig jaar van zijn leven vrijwillig in afzondering doorbracht, vroeg een van zijn leerlingen: 'Waar woont God?' Toen de leerling er niet meteen in slaagde deze vraag te beantwoorden, gaf de rebbe zelf het antwoord op zijn vraag: 'God woont overal waar wij God binnenlaten!'

Mystici van alle eeuwen en alle religies zeggen hetzelfde. We hoeven God niet te zoeken, want de aanwezigheid van het Goddelijke doordringt alles. Als er al iets op zoek is, is dat God op zoek naar Zichzelf, als het ware.

God is een werkwoord

 We komen het dichtst bij een denken over God als we ons God voorstellen als een proces in plaats van als een wezen. We kunnen eraan denken als 'wezen‑d', als een werkwoord in plaats van een zelfstandig naamwoord. Misschien begrijpen we dit concept beter als we God een andere naam geven, bijvoorbeeld Goddend, een proces in plaats van God, wat een zelfstandig naamwoord suggereert. (De lezer bedenke dat een zelfstandig naamwoord in het Nederlands in het algemeen niet als werkwoord kan worden behandeld maar in het Engels wel. )

Deze idee is uitgewerkt door Rabbi Zalman Schachter-Shalomi, die erbij verklaart dat het soort werkwoord dat God-dend vertegenwoordigt, anders is dan de andere werkwoorden in onze taal. De meeste werkwoorden zijn ofwel transitief (overgank≠elijk), dan hoort er een lijdend voorwerp bij, of intransitief (onovergankelijk), zonder lijdend voorwerp. Hij stelt voor dat God-dend een wederzijds interactief werkwoord is, waar een onderlinge afhankelijkheid tussen twee subjecten bij hoort, waarbij elk subject optreedt als het meewerkend voorwerp voor het andere.

Een voorbeeld van zo'n werkwoord kan 'communiceren-d' zijn. Als ik een zaal toe≠spreek, communiceer ik misschien helemaal niet. Misschien ben ik wel bezig met de handeling van communicatie, maar als het publiek niet oplet en aan iets anders denkt, kan ik praten als Brugman en toch communiceer ik dan niet. Mijn verbale communicatie is afhankelijk van een luisteraar, het is geen eenrichtingsverkeer. Andere voor de hand liggende voorbeelden die in deze categorie passen zijn lief≠hebben-d, uitwisselen-d, dansen-d, kussen-d, knuffelen-d enzovoort.

We kunnen met God omgaan als een interactief werkwoord. Het is God-dend. Maar vanuit dit standpunt bezien moeten we de schepping ook niet meer als een zelfstan≠dig naamwoord behandelen. Ook dat wordt een interactief werkwoord: het is voort≠durend schepping-end. En, mijn beste lezer, ook u moet uzelf niet als een zelfstan≠dig naamwoord beschouwen - als Annie, Jan, Henk of Barbara. Met betrekking tot God als interactief werkwoord bent u ook een werkwoord: u bent Annie-end, Jan-nend, Henk-end en Barbara-end in relatie tot God-dend, net zoals ik David-dend ben.

Elk deel van het heelal staat in dynamische relatie met elk ander deel. In interacties tussen mensen, zoals het huwelijk, kan de ene partner man-nend en de ander vrouw-end zijn. Zo bezien zijn deze twee een. Gewoonlijk ervaren we relaties in termen van hun samenstellende delen; we vergissen ons echter als we denken dat de onderdelen los staan van elkaar.

Het is belangrijk dat we bedenken dat het concept van God-dend een manier is om een relatie te kunnen hebben met het Goddelijke, wat we niet moeten verwarren met het hebben van een relatie met Ejn Sof. In Ejn Sof zijn veel namen van God ver≠enigd; God-dend is er een van, een naam die toevallig een werkwoord is in plaats van een zelfstandig naamwoord.

De echte ontdekking van onze nauwe relatie met God kan ons leven ingrijpend veranderen. Het gebeurt vaak spontaan, zonder dat er een reden voor is. Sommigen noemen die gebeurtenis 'genade'. Het komt nergens vandaan. U zit bijvoorbeeld aan het strand, maakt een wandeling in het bos, zorgt voor iemand die op sterven ligt, u kunt zelfs op de snelweg zitten, en opeens wordt u overweldigd door een vreemd licht dat uw bewustzijn doordringt en daarna wordt u nooit meer dezelfde. We lezen verslagen over zulke metamorfosen en bekeringservaringen die de wereld hebben veranderd.

Soms wijdt een enkeling zich vanwege zo'n ervaring aan een spiritueel leven. Maar de meeste mensen die zich inzetten voor een innerlijke weg doen dat omdat ze ernaar verlangen in aanraking te komen met waarheid en zingeving. Bij deze toewij≠ding horen meestal bepaalde gebruiken die tot iemands dagelijkse leven gaan behoren. Daartoe kunnen behoren: meditatie, gebed, beweging, dieet, zelfbeheer≠sing, perioden van afzondering, mantra's, dienstbaarheid, het betonen van barmhar≠tigheid en andere in de loop van de tijd beproefde methoden om het bewustzijn te veranderen. Als uiteindelijk de prioriteiten van de beoefenaar duidelijk worden, begint het innerlijke licht van het bewustzijn langzaam te branden en verandert dat zijn of haar visie op de werkelijkheid geleidelijk.

Op de spirituele weg verkrijgen we, hetzij door een briljante inval, hetzij door het langzame, geleidelijke proces van voortdurend oefenen, wijsheid. Het is geen intel≠lectuele kennis maar wijsheid - een diep weten -, onverklaarbaar, onbeschrijflijk en onvoorstelbaar heerlijk. Deze wijsheid is de bron van werkelijke mystieke ervaring, de stuwende kracht achter elk spiritueel onderzoek. Het houdt ons overeind als we door twijfel gekweld worden, verkwikt ons als de wereld er grauw uitziet en troost ons als we de dood van geliefden onder ogen moeten zien. Waar zouden we zonder wijsheid heen moeten? Wat zouden we moeten beginnen zonder de ontzagwek≠kendheid van de onkenbare God?

Dit is een vraag zonder antwoord, we kunnen niets bewijzen over Ejn Sof. Het is meer een zelfonderzoek. Maar gezien vanuit onze dynamische relatie met het  Goddelijke is het een vraag die het antwoord al in zich heeft, want het wonderlijke is dat de bron van de vraag meteen ook het antwoord op die vraag is. 'Wat zou ik zijn zonder God?'

Overdenk deze vraag vanuit uw innerlijke bewustzijn. Niet u als zelfstandig naam≠woord, die persoon voor wie u zich misschien houdt, maar u het werkwoord, het proces van de volle, ononderbroken relatie met de Schepper. Als er een vraag in u opkomt, wie stelt dan de vraag, en aan wie is de vraag gericht?

Neem aan dat er geen 'ik' is dat de vraag stelt en geen God ergens ver weg om haar te beantwoorden. De vraag is onderdeel van het proces van David-dend en God-dend in ťťn gezamenlijke ontplooiing.

Probeer dit op zodanige wijze te doen dat alle blokkades smelten die u gescheiden houden. Er is geen onderwerp en geen voorwerp. Alleen maar een altijd beginnend proces. Geen verleden, geen toekomst, alleen het Nu. Elk moment is een nieuw begin. Elke ademhaling, elke beweging is er alleen Nu. Dat is mijn dans met God-dend. Het is een ontzagwekkende ervaring.

Ontzag leidt tot wijsheid. Het begin van de Joodse ochtendgebeden is een citaat uit de Psalmen: 'De grondslag van de wijsheid is het ontzag voor de HEER (J-H-W-H)', (het tetragrammanon, een van de belangrijkste nameloze namen van God). Deze J-H-W-H wordt vaak aangeduid als ha-Sjem, de Naam. We willen Het geen naam geven, dus noemen we Het de Naam. Het is te ontzagwekkend voor een naam. Toch kunnen we ontzag voelen.

Misschien wilt u nu een moment de tijd nemen om uw ogen dicht te doen uzelf in dit idee te laten verzinken.

Mediteer op de volgende gedachte:

De leer van het geheim van Ejn Sof is dat het middelpunt van ons wezen, waaruit het ontzag opkomt, nu net hetgeen is waarvoor we ontzag voelen. Het is Het! Als we nadenken over het voortdurende proces van ons openstellen, hier, precies hier, dan beseffen we dat God-dend altijd bij ons is.

De Sohar zegt: 'Voordat gestalte en vorrn waren geschapen, was Het (Ejn Sof) zonder vorm of gedaante. Daarom is het verboden, Het op enigerlei wijze te zien, zelfs door de letters van de Heilige Naam of een symbool. Maar als de helderheid en glorie ervan niet waren uitgestraald over de hele schepping, hoe zou Het dan te onderscheiden zijn, zelfs voor de wijzen? Daarom daalde Het af op een (mystieke]) troonwagen om bekend te zijn onder de naam J-H-W-H, opdat Het kon worden afgeleid, en om die reden laat Het zich bij verschillende namen noemen, zoals El, Elohim, Sjaddai, Adonaj Tsevaot en J‑H‑W‑H (onder andere zoals God)`,‑waarbij elke naam een symbool is van goddelijke attributen. Maar wee degene die het waagt Ejn Sof gelijk te stellen aan Zijn attributen. Want het is onbegrensd en er is geen manier om Het te begrijpen.'

Een andere idee uit de Sohar luidt 'dat wat in de gedachte is (van Ejn Sof), onvoor≠stelbaar is. Hoeveel minder kan iemand iets weten van Ejn Sof, waarvan geen spoor te vinden is en dat niet bereikt kan worden door middel van het denken. Maar vanuit het midden van dit ondoordringbare geheim glinstert de eerste afdaling van Ejn Sof (wat ons er inzicht in geeft) als een zwak, niet te onderscheiden licht zoals de punt van een naald, een verborgen nis van het denken, die niet kenbaar is tot er een licht van uitgaat waar een afdruk van letters is gemaakt.

De Onkenbare kan worden waargenomen. Beginnend bij een ondefinieerbare punt die zo scherp is als een naald, straalt Het in verschillende richtingen die waargeno≠men kunnen worden ‑ maar alleen in de context van proces en wisselwerking. Wij zijn geen toeschouwers die kijken naar het proces van God-dend op het toneel. We staan zelf op het toneel. We krijgen op mysterieuze wijze een glimp van God-dend als we erin slagen  op te gaan in het continue proces van de zich ontvouwende schepping.

Onze eigen ervaring van God-dend lijkt op niets wat we ooit gelezen hebben. Het is een ander soort openbaring dan die we kennen van de oude profeten. Misschien kunnen sommige mensen nog een stem horen die hun vanuit de hemel toe buldert. Maar het komt zelden voor, heel zelden, en zelfs de Talmoed twijfelt duidelijk aan de echtheid ervan.

Maar we hoeven geen profeten te zijn om God-dend te kunnen ervaren. Het is overal om ons heen en is een aspect van alles wat we doen. Het ontstaat als we steeds opnieuw het magische karakter van het leven ervaren, de ongelooflijke mengeling en gevarieerdheid van ervaringen, de schitterende ontplooiing van de natuur, de subtili≠teiten van onze geest en meer dan iets anders de eerbied, de diepe eerbied die in ons opkomt wanneer we een besef krijgen van de enorme omvang van het heelal. Op de een of andere manier trekt die eerbied ons naar het midden van de schep≠ping. En op een bepaald punt worden we er een mee.

Zolang we met God omgaan als Vader en onszelf als kinderen zien, houden we het falende paternalistische model in stand waarin Vader weet wat goed voor ons is. Niet alleen blijven we zo vervreemd en voelen we ons verlaten, we geven ook onze eigen verantwoordelijkheid op. We denken dat Vader wel voor alles zal zorgen.