gedichten
	Hadewich, de tiende brief

Door hogher trouwen minne

So sijn alle mine sinne

In menichfoude pine;

Mijn swaere draghen

sonder claghen

Werdet mi wel in scine.

Die ghene daer ic omme douwe

Ende doghe so meneghen rouwe,

Hi hevet mi doen verstaen

Dat ic met hogher minnen sal ontgaen.

               Sal mi hoghe minne

               Behouden minne sinne,

               So bennic seker des,

               Met verstane van binnen:

               Dat die minnare onser minnen

               Wel volmaket es.

               Want al sijn doen es sonder mate;

               Hem en ghenoecht vore minne ghene orsate.

               Dat bekinnen wel

Die hoghe minne draghen, en niemant el.

               Die hoghe minne draghen

               So selen luttel claghen,

               Wat leede hen over gheet.

               Si selen sijn alse die vroede

               Altoes met diepen oetmoede

               In hoghe minne ghereet,

               Daer minne ghebiedet, si verre, si bi,

               In sterven, in leven, so wat dat si,

               In vriheit sonder vaer:

Dat maectse ons hoghe minne ierst openbaer.

               Wat so ons god ye onste,

               En wardt nieman, die conste

               Gherechte minne verstaen,

               Eer dat maria, die goede,

               Met diepen oetmoede,

               Die minne hadde ghevaen.

               Tierst was si wilt, doen wardt si tam:

               Si gaf ons vore den leeu een lam;

               Si maecte die deemsterheit claer,

Die hadde gheweest doncker wel menich jaer.

               Die vader, van anebeghinne,

               Hadde sinen sone, die minne.

               Verborghen in sinen scoet.

               Eerne ons maria,

               Met diepen oetmoede, ja,

               Verholentlike ontsloet.

               Doen vloeide die berch ten diepen dale,

 Dat dal vloyde even hoghe der sale.

 Doen wardt die casteel verwonnen,

 Daer langhe strijt was an begonnen.

               Ons dede elc prophete

               Te voren scone behete:

               Dat hi rike ware ende scone

               Die ons soude brenghen vrede

               Van minnen, ende mechtich mede.

               Moyses met Salamoene

               Prijsden alle sine cracht besondere,

               Sine wijsheit ende sine wondere.

               Tobyas, ysayas, daniel,

 Job, Jheremias, ezechiel.

               Si saghen visioene;

               Si spraken parabilen scone:

               Wat ons god noch soude doen.

               Mar, na minen sinne,

               Die clare, vrie minne

               Bleef van hen al ongheploen.

               Want si hadden hare seden alse andere man

               Nu hier, nu daer, nu af, nu an;

               Maer maria en sprac el niet

 Dan: `mi werde dat god versiet.'

               David seide: hem ghedachte

               Van gode, het dede hem sachte

               Ende hem ghebrac sijn gheest.

               Nochtan hetet hi van werke sterc;

               Maer maria wrachte sterkere werc.

               Ja hi hads wale meest,

               Sonder Maria, diene gheheel ontfinc:

               God ende man ende jonghelijnc.

               Daer mochtemen der minnen

  Ierst clare werc bekinnen.

               Dat was bi diepen niede

               Dat hare dat grote ghesciede,

               Dat die edel minne uut wert ghelaten

               Dien edele wive

               van hoghen prise

               Met overvloedegher maten;

               Want si el ne woude, noch haerre el ne was,

               So hadse al daer elc af las.

               Dus heeftse dat conduut gheleit,

  Dat elker oetmoedegher herten es ghereit.

               Die propheten ende al hare kinder

               Offerden scape ende rinder:

               Dat was hare sacrament.

               Si daden hen metten bloede striken.

               Hare sacramente waren gheliken;

               Eer marien dat hoghe prosent,

               Die sone, ghesindet wart vanden vader.

               Nu comt ten groten etenne allegader,

               - Die brulocht es ghereet -

Die de minne vindet gheciert in brulochtcleet.

               Onser vriende der propheten

               Harer doghet en doech vergheten:

               Si was scone ende claer;

               Si dogheden alendicheit

               Ende grote bitterheit

               Der wet wel menich jaer.

               Hare sacramenten waren bi gheliken.

               Dat si daer vore wouden wiken

               Men maechs hen dancken wel,

Al segghic dat marien was el.

               Oetmoedeghe vrie sinne,

               Wildi gheheel al minne

               Also minne hare selven levet,

               Ic rade u: dore trouwe,

               al lidi rouwe,

               Vertijt alles ende beghevet.

               So wert u herte wijt ende diep;

               So sal u comen dat conduut dat liep

               Marien sonder mate.

Bidt der hogher trouwen dat sijt u vloyen late.

               Want hogher trouwen es bevolen,

               Al die oetmoedicheit dore dolen

               Dat sise volleiden sal

               Daer maria es met minnen een in al.

OM GROTE MINNE IN HOGHE GHEDACHTE

           Om grote minne in hoghe ghedachte

           Willic wesen al minen tijt,

           Want si mi met hrer groter crachte

           Mine nature maect so wijt,

           Dat ic mijn wesen al verpachte

           In die hoghe gheboert van haren gheslachte.

           Alse ic wil nemen vri delijt,

           So werpt si mi in hare hachte.

           Ic waent wel liden sonder scade,

           Dat ic in minnen dus ben bevaen,

           Wiltsi mi alle die nauste pade

           Van haren weghe doen verstaen.

           Alsic mi wane rusten in hare ghenade,

           Verstormt si mi met nuwen rade.

           Dits een wonderlijc verslaen:

           Sosi meer mint, sosi meer lade.

           Dit es wonder groet te verstane,

           Der minnen nemen ende hare gheven.

           Alsi mi gheeft troest te ontfane,

           So werdet vruchten ende beven.

           Der minnen biddic ende mane,

           Dat si die edele herten spane

           Dat si in minnen toene dus bleven

           In nederen twivele, in hoghen wane.

           Troest ende meslone in enen persoen,

           Dats wesen vander minnen smake.

           Al levede die wise Salamoen,

           Hi liet te ontbindene so hoghe sake.

           Wine werdens berecht in gheen sermoen:

           Die sanc verhoghet allen toen.

           Die tijt daer ic altoes na hake

           Hevet in hem selven noch den loen.

           Haken, merren, beiden langhe

           Na dien tijt die selve es minne,

           Doet versmaden vremde ghemanghe

           Ende toent verliese ende grote ghewinne.

           Fierheit raedt mi dat ic hanghe

           So vaste in minnen, dat ic bevanghe

           Een wesen boven alle sinne:

           Die toen verhoghet alle sanghe.

           Die toen die alle sanghe verhoghet,

           Die meinic: minne in hare ghewout.

           Ic segs een luttel, en doech ghetoghet

           Den vremden herten die sijn cout

           Ende cleine om minne hebben ghedoghet.

           Sine weten niet, dat minne vertoghet

           Hare rike den fieren die sijn stout

           Ende in die minne werden ghesoghet.

           Ghewout van minnen die al verwint

           Die es te verstane onghehoert,

           Ende bi in dole ende verre bekint,

           Ende een vrede die alle vreden stoert:

           Den vreden dien men in minnen ghewint

           Daer men hare wesen al met versint.

           Die wert ghesoghet in hare confoert

           Die hem met minnen in minnen dus mint.

           Die dus in minnen wilt vervaen

           Hine sal ontsien cost noch scade

           Noch pine; hi sal met allen staen

           Int alre nauste van minnen rade,

           Ende met hoghen dienste sijn onderdaen,

           In al hare comen, in al hare gaen.

           Die dit op minnen trouwe dade,

           Hi soude in minnen al minne volstaen.

AY, IN WELKEN SOE VERBAERT DIE TIJT

            Ay, in welken soe verbaert die tijt,

            En es in al die werelt wijt

            Dat mi gheven mach delijt,

                 Dan: verus amor.

            Ay minne, op trouwe (want ghi al sijt

            Miere zielen joye, miere herten vlijt),

            Ontfaermt der noet, siet ane den strijt;

                 Hort cordis clamor!

            Ay, wat ic mijn wee roepe ende claghe,

            Die minne doe met mi hare behaghe;

            Ic wille hare gheven alle mine daghe

                 Laus et honor.

            Ay, minne, ocht trouwe u oghe ansaghe!

            Want mi maect coene dat ics ghewaghe;

            Want mi ierst op uwe hoghe staghe

                 Uwe traxit odor.

            Ay, minne, ja ghi die niet en loghet:

            Want ghi mi tonet inder joghet

            Daer ic na quele, (want ghijt vermoghet),

                 Sijt medicina.

            Ay ja, minne, ghi die als zijt voghet,

            Gheeft mi om minne dies mi meest hoghet;

            Want ghi sijt moeder alre doghet,

                 Vrouwe ende regina.

            Ay, weerde minne, fine puere,

            Wan sidi ane hoe ic gheduere,

            Ende sijt in minen betteren suere

                 Condimentum?

            Ay, ic dole te swaer in davonuere.

            Mi sijn alle andere saken suere;

            Volghevet mi, minne, u hoghe natuere

                 Sacramentum.

            Ay, benic in vrome ocht in scade,

            Si al, minne, bi uwen rade:

            Uw slaghe sijn mi ghenoech ghenade

                 Redemptori.

            Ay, wadic ghewat, clemme ic op grade,

            Benic in honghere ochte in sade,

            Dat ic u, minne gnoech voldade,

Hadewich, de tiende brief

Die God bemint, hij bemint zijn werken.  Zijn werken zijn edele deugden. Daarom die God bemint, hij bemint deugden. Deze liefde is duurzaam en vol vreugde (troostrijk). Deugden bewijzen de liefde en niet vrome aandoeningen: want het gebeurt weleens dat de mens die minder liefheeft, meer vrome aandoeningen voelt, naar de mate waarin ieder dat voelt, in die mate is er geen liefde in hem; (die liefde is er) pas echter nadat hij gegrondvest is in deugden.

En geworteld in liefde tot de naaste (cartitaten). Zich aangetrokken voelen tot God (Begherte) is zulk een vrome wil. Nochtans is het niet geheel en al om God want het welt meer op uit het gevoel der zinnen dan uit genade.

En meer uit de natuur dan uit de geest.  Deze vroomheid beroert de ziel op een minder goede wijze  en de liefde beroert haar beter en ze valt dieper opdat het haar smaakt dan op dat het haar nuttig is; want ze heeft de aard van de zaak  waar ze uit geboren is.

Dus zodanige vroomheid voelt zowel de onvolmaakte als de volmaakte en waant zich in grote minne omdat hij vroomheid proeft, nochtans niet puur, maar gemengd  (zinnelijk - geestelijk). Al is ook de vroomheid geheel en al God, die zeer moeilijk te kennen is,  daaraan is de liefde niet te meten, maar aan het vaste bezit van deugden en daden van naastenliefde (caritaten), zoals gij gehoord hebt; want wij zien duidelijk in zulke zielen: zolang als de vroomheid in hun aanwezig blijft zo zijn ze als een welige akker (zacht en vet) en als de vroomheid vergaat, zo vergaat haar liefde en zo blijft haar grond woest en onvruchtbaar (ruw en mager). Dat is omdat ze (de zielen) noch niet bezet zijn met deugden. Want als de deugden vroeg geplant zijn in de zielen en door lange oefening vast gefundeerd, al vermindert dan de vroomheid,  de deugden doen hun natuurlijk werk en ook het werk van de liefde.

Ze zijn niet uit op vroomheid maar hoe ze gedijen mogen getrouw aan de liefde. Ze zijn niet uit op genieting (sine haken niet na smake) maar ze zoeken nut. Ze willen daden van deugden, ze zijn niet uit op loon. Ze vertrouwen zich geheel toe aan de liefde, daar zijn ze heus niet minder mee af. De liefde is zo edel en zo overvloedig, aan haar blijft niemands loon achter. Niemand behoeft gesteld te zijn op loon; als hij het zijne (deugd) doet. De liefde zal het hare wel doen. Dit weten de deugdzamen (vroede: wijzen)  die voortdurend deugdzaam zijn. Zij zoeken alleen maar de wil van de liefde, zij bidden de liefde, geen andere vroomheid,  dan dat ze hen geeft, dat ze in alle dingen kennen mogen haar liefste wil;  zijn ze boven, moge geschiedde de liefde, zijn ze onder, moge geschiedde hetzelfde.

Zulke andere zielen zijn arm van deugden; als ze de vroomheid voelen, zo beminnen ze; en als de vroomheid gaat zo gaat ook haar liefde. In de dagen van genade zijn ze dapper (coen) en in de nacht van angsten (wederwaardigheid) keren ze de rug toe. Dat zijn armhartige lieden; ze zijn in de wolken in de vroomheid en snel bedroefd in het zure. En een kleine genade verblijdt haar hart erg, en een klein verdriet (teleurstelling) verdriet haar zeer.

Hierom geschiedt zulke wil dat harten van gering gehalte vaker worden geraakt dan de "volwichtige" en de arme van genade,  meer dan de rijke van genade. Want als God komt met zijn genade en hij troosten wil (versterken)  haar armhartigheid en helpen haar  zwakte (krankheid) en opwekken haar wil zo genieten ze van Gods aanwezigheid en de vroomheid (daarbij) en ze worden meer geraakt dan hen die permanent doordrenkt zijn met het goede Gods. En men waant zulk een wil dat de zo aangedane lieden grote genade hebben en grote liefde, die nochtans zeer zelden God bezitten mogen . Hierom is zulk een wil van gebrek aan God  meer oorzaak van de vroomheid dan overgrote rijkdom.  

Zulke wil is ook de kwade geest oorzaak van vroomheid. Want als zulke wil de menselijke vroomheid voelt zo verlustigt hij zich zeer daarin en volgt hij de lust zo ver  dat hij valt in ziekten van het lichaam en dat hij daarbij verzuimt nuttige dingen. En ook daarbij als de mens ziet dat hij rijke overvloed van zoet geluk heeft, zo begint hij alleen hemzelf te geloven als volmaaktheid en ziet des te minder op zijn leven toe.  

Hierbij is wel duidelijk dat iedereen zorg draagt voor zijn genade  en dat goed van onze Heer wijselijk tot grotere volmaaktheid gebruike, want de gaven van de genade maken de mens niet rechtvaardig, maar ze binden hem, want werkt hij met zijn genade, zo behaagt hij  God. En doet hij het niet, zo wordt hij schuldig. Ook moet hij de juiste wijze in acht nemen want hij moet zijn genade oefenen. Want net als de deugd misdaad wordt als mensen buiten haar tijden oefenen alzo wordt genade niet-genade, of ze moeten de werken der genade doen.  

Hierom heeft God een talent toevertrouwd om dat produktief te maken met zijn goedheid, is het nodig dat hij wijs zij en zijn genade ook behoedt dat ze bij hem blijft. Want alzo als degenen die in staat van zonde zijn het nodig hebben om God te bidden om genade, alzo heeft degene die in genade is (in staat van heiligmakende genade) het nodig God te bidden dat hij haar behoudt. Want alzo vaak als de mensen het goed van onze Heer verminderen laat en niet vermeerderen laat, zo heeft hij het helemaal verbeurd, ware het niet door de goedheid Gods. Hierom, leest de bruid in het Hooglied, zij vond haar bruidegom niet alleen begeerlijk, maar ook wijs; en toen ze hem gevonden had, was ze niet minder bezorgd hem te behouden (behoeden). Zo zou doen elke wijze ziel waarin de liefde werkt. Ze zou voortdurend haar genade met begeerten (verlangen) en wijn vermeerderen. En bezorgd bewerken haar akker, uittrekkend onkruid en bezig zijn met het inzaaien van deugden; en bouwen een huis van zuiver geweten daar zij zal worden in ontvangen haar lief.